Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında hem işverenleri hem de çalışanları uyardı. Kocaeli Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü tarafından yayımlanan bilgilendirme bülteninde, kayıt dışı çalışmanın hem çalışan hem de işveren açısından ciddi riskler barındırdığı vurgulandı. Ayrıca denetimlerde tespit edilen kayıt dışı istihdamın ağır idari yaptırımlarla sonuçlandığı hatırlatıldı.
Kayıt dışı istihdam nedir ve kimleri kapsar?
SGK tanımına göre, kayıt dışı istihdam; çalışanların hiç sigortalanmaması, çalışma günlerinin eksik gösterilmesi veya ücretlerinin gerçeğe aykırı şekilde düşük bildirilmesi olarak tanımlanıyor. Yani yalnızca sigortasız çalışmak değil, eksik gün ve düşük maaş bildirimi de kayıt dışı istihdam kapsamına giriyor.
SGK, sigortalı çalışmanın hem anayasal bir hak hem de yasal bir zorunluluk olduğunu hatırlatarak, çalışanların da bu konuda sorumluluk taşıdığına dikkat çekti. Sigortasız çalışmayı kendi isteğiyle kabul eden çalışanların da yasal korumalardan yararlanamayacağı ve olası denetimlerde işvereni mağdur edebileceği ifade edildi.
Kayıt dışı çalışmanın sonuçları neler?
Kayıt dışı istihdamın en büyük zararlarından biri, çalışanların sosyal güvenceden mahrum kalması. Bu durum emeklilik, sağlık hizmetleri, işsizlik sigortası, iş kazası, meslek hastalığı, doğum ve yıllık izin hakları gibi temel hakların kaybına neden oluyor. Aynı zamanda kayıt dışı çalışanlar kıdem ve ihbar tazminatı, asgari ücret güvencesi gibi yasal haklardan da yararlanamıyor.
Kayıt dışı çalışmanın yaygınlaşması, işverenler arasında haksız rekabet ortamı yaratıyor ve devletin vergi ile prim gelirlerinde ciddi kayıplara yol açıyor. Bu durum, sosyal güvenlik sisteminde açık oluşmasına, primsiz ödemelerin artmasına ve ekonomik verilerin güvenilirliğinin bozulmasına kadar birçok olumsuz etkiyi beraberinde getiriyor.
İşverene ağır yaptırımlar uygulanıyor
Denetimler sonucu kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere yüksek tutarlarda idari para cezaları uygulanıyor. 2025 yılı itibarıyla bir işçiyi bir yıl boyunca sigortasız çalıştırmanın cezası, 14 aylık asgari ücret tutarına kadar çıkabiliyor. Ayrıca bu çalışan için ödenmemiş sigorta primleri, gecikme zammı ve faiziyle birlikte tahsil ediliyor.
Ayrıca, işverenin kayıtlı çalışanları için aldığı SGK prim teşvikleri de iptal ediliyor ve daha önce faydalandığı teşvikler, gecikme faiziyle geri alınıyor. İşveren, devlet destekli kredi, hibe ve diğer avantajlardan da mahrum kalabiliyor. Bu yaptırımlar, sadece Türk vatandaşlarını değil, kayıt dışı yabancı işçi çalıştıranları da kapsıyor.
Yabancı işçi çalıştırmak isteyenlere uyarı
Yabancı uyruklu kişileri çalıştırmak isteyen işverenlerin, önceden çalışma izni alması zorunlu. Bu izni almadan çalıştırılan her bir yabancı işçi için 2025 yılı itibarıyla 81.683 TL idari para cezası kesiliyor. Ayrıca bu kişilerin barınma, geri dönüş ve sağlık giderleri de işveren tarafından karşılanmak zorunda kalıyor.
Ücretlerin banka aracılığıyla ödenmesi şart
Türkiye genelinde 3 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde, işçilere yapılan tüm ödemelerin (ücret dahil) banka aracılığıyla yapılması zorunlu. Bu kural ihlal edildiğinde, işveren her ay ve her işçi için 2.179 TL idari para cezası ödemekle yükümlü hale geliyor.
Çalışanlar nasıl bilgi alabilir?
SGK, çalışanların sigortalı olarak bildirilip bildirilmediğini ya da hangi ücret üzerinden bildirildiğini www.turkiye.gov.tr adresinden e-Devlet şifresiyle sorgulayabileceğini belirtti. Ayrıca ALO 170 hattı üzerinden 7/24 bilgi alınabilirken, ihbar ve şikayetler CİMER ve SGK müdürlükleri aracılığıyla da yapılabiliyor.
