Keltepe Çiğdemi (Crocus keltepensis): Kocaeli'nin Endemik ve Tehdit Altındaki Bitkisi
Kocaeli'nin Kartepe ilçesinde yalnızca Kuzuyayla bölgesinde yetişen Crocus keltepensis ya da halk arasında bilinen adıyla Keltepe çiğdemi, endemik bir bitki türüdür ve bu nedenle büyük bir öneme sahiptir. 2019 yılında bilimsel literatüre kazandırılan bu bitki, yalnızca bu bölgeye özgü olup, yüksek rakımlı alanlarda şubat, mart ve nisan aylarında çiçek açar. Ancak bu özel tür, nesli kritik tehdit altındaki bitkiler arasında yer almaktadır.
Bitkinin Önemi ve Korunması Gerekliliği
Keltepe çiğdemi, doğada yalnızca Kocaeli'de, özellikle Kuzuyayla gibi yüksek rakımlı alanlarda yetişmektedir. Bu türün korunması gerektiğini belirten Dr. Hüseyin Doğan, "Yenilebilir gıda değeri olsa bile kesinlikle yenilmemeli ve kopartılmamalıdır. Bu bitkinin nesli kritik tehdit altında, o yüzden yerinde kalması, hatta popülasyonun artırılması birinci öncelik olmalıdır" diyerek bu türün korunması adına önemli bir çağrı yapmıştır.
Dr. Doğan ayrıca, bu türün Kocaeli'nin florasında önemli bir yer tuttuğunu ve bölgenin biyoçeşitliliği açısından oldukça değerli olduğunu ifade etmiştir. Kocaeli'de 2 bin bitki türü bulunduğu ve bunun Avrupa ile kıyaslandığında oldukça yüksek bir sayı olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, Kocaeli'deki 60'tan fazla endemik türden biri olan Keltepe çiğdeminin, dünyada sadece bu bölgede görüldüğü için küresel anlamda da büyük öneme sahiptir.
Keltepe Çiğdeminin Özellikleri
Keltepe çiğdeminin mavi renkte çiçekleri ve kar erimeden önce yüzeye çıkma özelliği vardır. Kar ne kadar erken erirse, çiğdem o kadar erken açar. Bu bitki, doğada insan etkisi olmadan yetişmektedir. Bu da onun doğal ortamında korunması gerektiğini bir kez daha vurgulamaktadır.
Keltepe Çiğdeminin Korunması İçin Yapılacaklar
Dr. Doğan, Keltepe çiğdeminin korunması için bir dizi öneri de sunmuştur:
Turizm baskısı altında olan bu türün korunması için etrafının çevrilmesi veya alanın tabela ile korunması gerekmektedir.
Bilinçlendirme çalışmaları yapılarak, halkın bu bitkileri koruma sorumluluğu artırılabilir.
Yerli yönetimlerin ve doğa fotoğrafçılarının katkısı ile düzenli olarak gözlemler yapılması ve popülasyon takibi yapılmalıdır.
Çiğdem Türleri ve Gıda Değeri
Dünyada 250'ye yakın Crocus türü bulunmakta olup, Türkiye'de bunların yaklaşık 50'sine ev sahipliği yapılmaktadır. Kocaeli'de 8 çiğdem türü vardır ve bunlardan 4'ü endemiktir. Keltepe çiğdemi dışındaki bu türler, bazen yenilebilir gıda değeri taşır, ancak Keltepe çiğdemi hakkında henüz böyle bir araştırma yapılmamıştır. Yenilebilir gıda değeri olsa bile, kesinlikle yenilmemeli ve kopartılmamalıdır, çünkü bitkinin nesli kritik tehdit altındadır.
Sonuç
Crocus keltepensis, sadece Kocaeli'de bulunan, endemik ve tehdit altındaki bir bitki türüdür. Bu türün korunması, bölgenin ekosistemine ve biyolojik çeşitliliğine katkıda bulunacak önemli bir adım olacaktır. Hem bilim insanlarının hem de yerel halkın bu konuda bilinçlenmesi ve koruma önlemleri alması, Keltepe çiğdeminin neslinin devam etmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
