Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılı Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması sonuçlarını açıkladı.
Verilere göre, Türkiye’de Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması bir önceki yıla kıyasla 274 milyar 279 milyon TL artarak 651 milyar 822 milyon TL'ye yükseldi. Bu harcamanın GSYH içindeki payı da yüzde 1,39’dan 1,46’ya çıktı. 2024 yılı GSYH toplamı ise 44,5 trilyon TL olarak kaydedildi.
Özel sektör Ar-Ge’nin lokomotifi oldu
Toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 64,8’i mali ve mali olmayan şirketler tarafından gerçekleştirilirken, yüzde 30,9’u yükseköğretim kurumlarından, yüzde 4,3’ü ise genel devletten geldi. Harcamalar içinde en büyük kalemi yüzde 59,5 ile personel giderleri oluşturdu.
Finansman tarafında da özel sektör liderliği elinde tuttu. Ar-Ge harcamalarının yüzde 53,8’i şirketler tarafından finanse edilirken, genel devlet yüzde 30,4, yükseköğretim yüzde 12,9, yurt dışı kaynaklar ise yüzde 2,9 oranında katkı sağladı.
310 binden fazla Ar-Ge personeli istihdam edildi
2024 yılında tam zaman eşdeğeri (TZE) bazında toplam 310 bin 473 kişi Ar-Ge faaliyetlerinde görev aldı. Bu personelin yüzde 67,1’i özel sektörde, yüzde 30’u üniversitelerde, yüzde 2,9’u ise genel devlet sektöründe yer aldı.
Kadın personelin TZE bazındaki oranı yüzde 34,2 olurken, bu oran yükseköğretimde yüzde 47,9, özel sektörde yüzde 28,2 olarak ölçüldü.
Ar-Ge personelinin üçte biri doktoralı
Ar-Ge personelinin eğitim durumuna bakıldığında, çalışanların yüzde 39,9’u lisans, yüzde 30,6’sı doktora veya eşdeğeri, yüzde 20,3’ü yüksek lisans, yüzde 4,9’u meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4’ü lise ve altı eğitim seviyesindeydi.
TZE cinsinden değerlendirildiğinde ise lisans mezunlarının oranı yüzde 48,9’a çıkarken, doktoralı personelin oranı yüzde 21,2 olarak kaydedildi.
En yüksek Ar-Ge harcaması İstanbul’da yapıldı
İstatistiki bölgelere göre 2024 yılında Ar-Ge harcamasının en yüksek olduğu bölge İstanbul (TR10) oldu. İstanbul, toplam harcamaların yüzde 33,4’ünü gerçekleştirirken, onu Ankara (TR51) yüzde 27,8, Kocaeli-Sakarya-Düzce-Bolu-Yalova (TR42) bölgesi ise yüzde 9,4 ile izledi.
Personel sayısında da benzer bir dağılım görüldü: Ar-Ge personelinin yüzde 32,6’sı İstanbul’da, yüzde 19,2’si Ankara’da çalıştı.
Ar-Ge merkezleri ve yüksek teknoloji ön planda
Özel sektörün Ar-Ge harcamalarının yüzde 52,7’si Ar-Ge merkezlerinde gerçekleşti. Bu harcamaların yüzde 89,4’ü ise 250 ve üzeri çalışana sahip firmalar tarafından yapıldı.
İmalat sanayi özelinde, yüksek teknoloji faaliyetleri Ar-Ge harcamalarının yüzde 46,9’unu, orta yüksek teknoloji ise yüzde 40,2’sini oluşturdu.
En fazla araştırmacı, orta yüksek teknoloji girişimlerinde istihdam edildi (31.701 kişi). TZE bazında da bu segment ilk sırada yer aldı.
Dolaylı teşviklerin payı yüzde 25’i geçti
2024 yılında dolaylı Ar-Ge teşviklerinin özel sektör Ar-Ge harcamaları içindeki payı yüzde 25,1’e yükseldi. Bu oran, 2015’te yüzde 14,8 idi.
Özel sektörün Ar-Ge harcaması da 2015 yılında 11,2 milyar TL iken, 2024 yılında 422 milyar TL’ye çıktı. Bu veriler, teşviklerin Ar-Ge yatırımlarında etkili bir kaldıraç görevi gördüğünü ortaya koydu.