Diyarbakır'ın Ergani ilçesindeki 12 bin yıllık Çayönü Tepesi kazılarında, 9500 yıl öncesine tarihlenen kamusal bir yapı gün yüzüne çıkarıldı.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli Neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü Tepesi, Anadolu, Yakındoğu ve Levant coğrafyasında kültür tarihini yansıtan anahtar bir merkez olarak biliniyor. Kazı çalışmaları, 1964 yılında Prof. Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Robert John Braidwood tarafından başlatıldı. 1987-1992 yılları arasında Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, 2015-2023 arasında Prof. Dr. Aslı Erim-Özdoğan kazıları yönetti. Günümüzde Çayönü Tepesi Kazı ve Araştırma Projesi, Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında yürütülüyor. Doç. Dr. Sarıaltun, bu yılki kazıların 5’inci ayında tespit edilen yapının 9500 yıllık olduğunu belirtti. Yapının tabanının en az 3-4 defa sıvandığını ve kırmızı tonlarda boyalı olduğu vurgulandı. Sarıaltun, yapının topluluk için ortak kullanım alanı olduğunu, muhtemelen toplantı, ritüel veya özel amaçlarla kullanıldığını söyledi.
Kazı ekibi, yapının iki evresini tespit etti; batı duvarlar orijinal ve eski, doğu duvarlar sonradan eklenmiş. Çayönü Tepesi’nin diğer evlerinden farklı olarak, bu yapıda bulunan mozaikli ve boyalı taban, yapının kamusal ve özel önemini ortaya koyuyor. Yapının, MÖ 7600-7500 yılları arasındaki yaşam modellerini anlamak açısından kritik bir öneme sahip olduğu ifade edildi.